Καταρχάς, ο Giovanelli κατασκεύασε ένα διάδρομο τρεξίματος που να μπορεί να υποστηρίξει κλίσεις μέχρι τις 45° και πλατύτερο από το συνηθισμένο για να μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει μπατόν. Μετά, επέλεξε 15 δρομείς ορεινού τρεξίματος και πειραματίστηκε με τρεξίματα – με ή χωρίς μπατόν – στο διάδρομο, αλλά και σε μονοπάτια διαφόρων κλίσεων και τεχνικής δυσκολίας στα βουνά. Ο στόχος: να απαντηθεί το αιώνιο ερώτημα σχετικά με το αν τα μπατόν πραγματικά βοηθούν να ανέβει κάποιος τα βουνά πιο γρήγορα ή πιο εύκολα.

Σε προηγούμενες – λιγότερο εμπεριστατωμένες - μελέτες του ο Giovanelli είχε καταλήξει στο ότι τα μπατόν είτε δεν εξοικονομούσαν καθόλου ενέργεια στις ανηφόρες, είτε εξοικονομούσαν μόνο ένα οριακό ποσοστό. Και όμως, προέκυπτε και τότε ότι οι αθλητές ήταν 2,5% ταχύτεροι για προσπάθειες με κλίση λίγο κάτω από 20 μοίρες.

Στην πρόσφατη μελέτη του όμως υπέβαλε τους 15 δρομείς σε μια σειρά δοκιμασιών με και χωρίς μπατόν, πρώτα στον ειδικό διάδρομο και στη συνέχεια σε πραγματικά μονοπάτια βουνών. Οι δρομείς φορούσαν φορητούς αναλυτές VO2max για τη μέτρηση της αερόβιας προσπάθειας τους. Τα μπατόν ήταν εφοδιασμένα με έναν μετατροπέα δύναμης ακριβώς κάτω από τη λαβή του χεριού για να μετράει πόσο δυνατά πίεζαν στο έδαφος, και οι πάτοι στα παπούτσια τους είχαν αισθητήρα μέτρησης της δύναμης που ασκούσαν τα πόδια τους στο έδαφος. Οι κλίσεις που δοκιμάστηκαν ήταν αρκετά απότομες ώστε οι αθλητές να περπατούν αντί να τρέχουν - κάτι που είναι ταχύτερο και πιο αποτελεσματικό σε μεγάλες κλίσεις - αν και σε αρκετά απότομες κλίσεις η διάκριση μεταξύ περπατήματος και τρεξίματος γίνεται ούτως ή άλλως λίγο θολή.

Μια πρώτη βασική διαπίστωση είναι ότι πραγματικά βασιζόμαστε περισσότερο στα μπατόν μας όσο το μονοπάτι γίνεται πιο απότομο. Αυτό φαίνεται στο παρακάτω γράφημα της μελέτης που δείχνει τη δύναμη που ασκούμε στο μπατόν (στον κάθετο άξονα) σε συνάρτηση με την κλίση σε μοίρες (στον οριζόντιο άξονα):

Το επόμενο μεγάλο ερώτημα ήταν αν η μεγαλύτερη πίεση με τα μπατόν καθώς σκαρφαλώνουμε πραγματικά σώζει τα πόδια μας. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνονται οι δυνάμεις των ποδιών που μετρήθηκαν με το πέλμα ως συνάρτηση της κλίσης, τόσο με μπατόν (μαύροι κύκλοι) όσο και χωρίς (λευκοί κύκλοι):

Σίγουρα, η χρήση μπατόν αμβλύνει την αύξηση της δύναμης των ποδιών σε πιο απότομες κλίσεις. Και η ανάλυση των επιμέρους αποτελεσμάτων της έρευνας έδειξε ότι, όπως θα περίμενε κανείς, τα άτομα που χρησιμοποιούσαν πιο δυνατά τα μπατόν (πίεζαν περισσότερο με αυτά το έδαφος) είχαν τη μεγαλύτερη μείωση της δύναμης στα πόδια τους. Επομένως, υπάρχει ένας παράγοντας δεξιότητας εδώ που έχει να κάνει με το πόσο δυνατά πιέζουμε με τα μπατόν και δεν τα μεταφέρουμε απλά μαζί μας.

Τα πιο πάνω αποτελέσματα ήταν από τις δοκιμές στον τροποποιημένο διάδρομο. Από πρακτικής άποψης όμως, τα πιο σημαντικά δεδομένα προέρχονται από τις δοκιμές σε βουνίσια μονοπάτια. Η χρήση των μπατόν στο μονοπάτι, δηλαδή σε ακανόνιστη επιφάνεια, είναι αρκετά διαφορετική από τη λεία επιφάνεια ενός διαδρόμου ή και της ασφάλτου ακόμη, επειδή η ανάγκη τοποθέτησης του μπατόν αλλά και των ποδιών σε ένα καλό σημείο στο έδαφος καθιστά πιο δύσκολο να διατηρήσουμε τον συντονισμό των χεριών και των ποδιών μας. Ωστόσο, οι δοκιμές έδειξαν ότι ισχύουν οι ίδιες γενικές τάσεις: οι δυνάμεις των ποδιών που μετρήθηκαν με το πέλμα ήταν περίπου 5% χαμηλότερες με τα μπατόν κατά τη διάρκεια της πορείας των αθλητών στην ανηφόρα, παρόλο που πετύχαιναν και 2,5% μεγαλύτερη ταχύτητα από ότι χωρίς μπατόν.

Η συνολική εικόνα που προκύπτει από τη μελέτη είναι ότι τα μπατόν βοηθούν να ανεβούμε πιο γρήγορα σε απότομες ανηφόρες, όχι επειδή εξοικονομούν ενέργεια, αλλά επειδή μεταφέρουν κάποιο φορτίο από τα καταπονημένα πόδια στα – συνήθως υπολειτουργούντα - χέρια. Αυτό μπορεί να μοιάζει αυτονόητο, αλλά δεν είναι απαραιτήτως άμεσα κατανοητό για τους δρομείς που έχουν συνηθίσει σε όλο και ελαφρύτερο εξοπλισμό. Για παράδειγμα είναι γνωστό ότι τα μπατόν χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τους Ευρωπαίους αθλητές και όχι τόσο πολύ από τους Αμερικανούς, αν και αυτό δείχνει να αλλάζει λίγο τελευταία.

Φυσικά, τα περισσότερα τρεξίματα στα βουνά περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία εδαφών με ανηφορικές, κατηφορικές κλίσεις και τμήματα ευθείας. Οπότε τα οφέλη είναι λιγότερο προφανή -αν και όχι απαραίτητα μηδενικά- σε επίπεδες, κυματιστές ή κατηφορικές διαδρομές και εκεί αρχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο και άλλες παράμετροι, όπως το πόσο ελαφριά είναι, το πόσο γρήγορα διπλώνουν κτλ.. Αλλά σίγουρα σε μεγάλες παρατεταμένες κλίσεις, όπως στις Άλπεις ή στον Όλυμπο για παράδειγμα, σίγουρα έχουμε κέρδος από τη χρήση τους. Ίσως να μην σώζουν ενέργεια, αλλά σώζουν τα πόδια μας!

Δημήτρης Τρουπής

Πηγή: Outside Magazine